Sadeler's blog

Vrijdag, 30 augustus

Voor de eerste molen, en tevens de laatste windmolen op ons programma, reden we meer dan een uur richting Hanover. Bij een drukke baan stond deze Engels aandoende molen met zelfzwichting. De molen binnenin bevatte een collectie motoren die diverse toestellen aandreven. Men probeerde nog even om de molen te laten draaien met de wind, door de vang te lichten, maar gezien de molen niet echt in de goede windrichting stond kwam er niets van in huis. Wat dan weer positief nieuws was voor wie wat langer in de kap wou rondkijken. In de kap hadden ze een bijzonder merkwaardige wipstok. Op het eerste zicht een metalen buis, maar bij nader toezien ontdekte Kate er een deurtje in, en bleek het om een deel van een lantaarnpaal te gaan. We waren gewaarschuwd dat we hier een en ander zouden aantreffen, wat ongewoon is in molens. Bleek ook dat men de molen een tijd geleden had geteerd en dat men het er na een interpellatie van erfgoed beheer, terug moest afhalen. Nadien zorgden Eternit platen aan de buitenmuur voor teveel vocht op de muren, en dus kwamen er houten schaliën voor in de plaats. Binnenin troffen we op het gelijkvloers een aantal zwartgeblakerde balken aan. Resultaat van een brand(je) dat onvermeld bleef. De molen heeft een ijzeren koning. Voor de leek: een spil die doorloopt van bij het kroonwiel boven bij het vangwiel, tot beneden en waar spoorwielen aan bevestigd kunnen zijn, die dan op hun beurt steenkoppels aandrijven. Foto’s genomen in de kap, waar de vangbalk, zeer dicht tegen het vangwiel hing, een eind weg van de sabel. Toch gaf dit geen problemen bij het optrekken van de vang.

Nog heel even snel naar boven waar ik zag dat Tom het luik bij de windvaan achterop had opengekregen. Afscheid genomen van de molenkat die hier normaal niet zoveel volk te zien krijgt. In het kippenhok gaan de kippen op stok, op de steel van een oude hark. De hark hangt er nog aan. Inventief zijn ze hier dus wel. Harken en oude lantaarnpalen komen hier goed van pas.

Vervolgens togen we naar een maalderij gebouw van enige omvang, dat duidelijk buiten gebruik was. Je kon zien dat ze hier gisteren nog de vloer hadden geveegd. Het stof op de kettingen zagen ze waarschijnlijk niet. Verschillende verdiepingen met vooral veel pijpen, cilindermolen en plansichters. Buiten was er nog een oud waterwiel uit lang vervlogen tijden, dat vanuit een venster best te fotograferen viel. We geraakten zelfs boven op de vervallen sluis die ooit de watertoevoer regelde. Voor mij was dit vooral een maalderij waar behoorlijk wat artistieke foto’s te maken waren. Deed mij overigens ook wat denken aan die molen in Hongarije vier jaar geleden, die er wel veel beter aan toe was. Deze omgeving zal niet direct herleven. In de buurt stond nog een wat overhellende hoge schoorsteen. Op een ander gebouw dat we niet bezochten was de voorkant geheel uitgerust met golfplaten.

We lunchten op de weg naar Hamelen. Helaas zagen we geen fluitspelende bard met ganzen, gevolgd door een troep kinderen.

Tijd voor een echte vegetarische lunch, compleet met paddestoelen. Vannacht wordt het een droomnacht.

Er bleven nog twee op wandelafstand van elkaar liggen de smederijen over. Een oude smidse waar je nog een waterwiel zag, maar waar de smidse niet meer in gebruik was, en een nieuwere zonder waterwiel, die uitgerust was als museum.

Omdat we wat te vroeg waren wandelden we eerst een kwartiertje langs een smalle weg waar blauwe pruimen en braambessen langs de kant groeiden, tot bij de oude smidse. Een replica opstelling van een nokkenas die een hamer aandreef was er te zien. Verder een serie oude foto’s uit lang vervlogen tijden.

We wandelden de achthonderd meter terug naar de museumsite bij de nieuwere molen, waar we uitleg kregen door man die misschien minder technisch was, maar die de Engelse taal dan weer uitstekend beheerste.

Er werd een film getoond, waar de laatste molenaar/smid uitleg gaf bij het vervaardigen van spades uit een stuk. De film stak zeer goed in elkaar, omdat hij oorspronkelijk bedoeld was om het ambt door te geven aan jongere geïnteresseerden voor dit vak. Rudiger had intussen het vuur opgepookt en demonstreerde de werking van de hamers. Een roodgloeiend stuk metaal kreeg een aantal ‘slagen’ te verwerken. Helaas was er onvoldoende tijd om deze staaf om te vormen tot een werktuig.

‘s Avonds in het hotel was het druk, waardoor het wat moeilijker was om, bij een lekkere pint, in groep na te genieten van deze post-tour.

Donderdag, 29 augustus

Vijf molens op het programma. Er wordt gestart om acht uur. Anderhalf uur rijden naar de eerst molen, doorheen enkele hevige stortbuien. Voor de namiddag werd zonnig weer beloofd. Dus hopelijk kunnen de regenjasjes weer snel worden opgeborgen. Eerste stop bij een paltrok molen waar Rudiger samen met een groepje molenaars, actief is. De blauwgekleurde wieken, uitgerust met shutters staan stil. We krijgen een demonstratie elektrisch malen. Ooit was er een bijgebouwtje met stoommachine die de molen via de kelder langs onder aandreef.

Sinds gisteren werden ook hier in de streek de molenaars toegevoegd aan het Unesco immaterieel erfgoed. Een aanvraag die pas in oktober werd ingeleid. En als ik dan bedenk welke molenaars we al zagen en die we nog te zien zullen krijgen, dan zit er iets duidelijk mis bij ons. Onmiddellijke actie is nodig.

We rijden in een richting waar we een staakmolen zullen treffen. De molen is al meer van het westerse type zoals de staakmolens van bij ons. Toch zit er binnenin altijd wel iets anders. Ook hier. De molen is opgezeild en hij draait zijn rondjes. Behoorlijk traag, want er zitten geen windplanken in de wieken. Erger nog het steenkoppel draait onbelast mee. Bij nader toezien blijkt zelfs dat ze dat niet eens kunnen uitleggen. Dit verklaart uiteraard het waarom. De molenaars zou ik in dit geval eerder molengidsen durven noemen. Buiten aan de molen ligt een molenas uit een stuk met houten askop. Interessant studiemateriaal. Wat later bij de lichte lunch aan het bakhuis ligt een steenbalk, onder een glasplaat. Interessantere opstelling dan bij ons waar de oude steenbalk onder een afdakje ligt, niet geheel veilig voor hagel en regen. Op het gebinte hangt alweer een plaat die aangeeft dat ze ook hier de weg naar Europees geld hebben gevonden.

De molen wordt gekruid met een kruiwagen wat hier in de streek gebruikelijk is. Eindelijk krijg ik een groot model voor ogen, na jaren bij ons op de molen te hebben gekeken naar het schaalmodel wat Marc voor ons maakte. De vang wordt bediend met een binnen-wipstok. Ik zet nog snel even mijn naam in het gastenboek pal onder de naam van onze Japanse deelnemer. Internationaler kan niet.

Zoals gezegd tijd voor een lunchbreak, buiten onder een tentje, wat de nodige schaduw geeft. De regen zijn we al lang vergeten.

Op naar twee watermolens, waar wat over te zeggen valt. De eerste kan ik als titel meegeven: ‘Creatief omspringen met watertoevoer.’ Er zijn twee waterraderen die allebei traag draaien. Bij nader toezien krijgen ze hun water niet uit de aan de andere kant van de straat liggende spaarvijver, maar wordt het water naar de wielen gepompt door middel van een motor. Het water komt bijvoorbeeld bij het kleinere wiel niet terecht in de schoepen van het wiel. Het valt gewoon voorbij het wiel naar beneden. De echte toevoer zit beneden waar het water uit een pijp onderin op de schoepen terechtkomt. Een ‘mogelijke’ oplossing wanneer je niet meer over het waterrecht beschikt. Ik vernam trouwens dat wanneer je het waterrecht in Duitsland nog hebt, maar er een jaar geen gebruik van maakt, het automatisch zou vervallen. Goed bezig me dunkt.

We poseren nog even voor een van de persmeisjes die we ook al bij de staakmolen aantroffen, en rijden naar de volgende kortbij gelegen watermolen.

Deze staat nu weer op zijn originele plaats, na enkele honderden jaren verplaatst te zijn geweest. Helaas ligt de beek droog. Het ganse gebouw en ook het bakhuis in de tuin, lijken zo in Bokrijk te kunnen worden ingeplant. Ook deze watermolen is dus niet meer echt in gebruik, en bij de reconstructie lijkt het alsof er wel wat werd aangepast. Bij het bakoventje staat een enigszins vermolmd bankje waar al een enkele plank in ontbreekt, maar het kan mij dragen. Ik had voorzichtig plaatsgenomen langs de kant, maar toen Tom iets minder oplettend hetzelfde deed net wat teveel naar het midden toe brak het gehele ding middendoor. Hilariteit alom.

Weinigen hadden moeite om in de bus wat slaap te vinden. Het te warme weer zat er voor iets tussen. Uitkijken voor koffie en schnapps bij de laatste te bezoeken molen vandaag. een staakmolen die uiterlijk echt op een Vlaamse molen leek. Maar ook hier hadden ze de windplanken niet geplaatst. De twee wieken met zeilen waren opgetuigd. De ander twee waren uitgerust met jaloeziën. Hier schortte iets aan de wieken bij de askop, of mogelijks binnenin, want bij elke omwenteling volgden een tweetal verschillende klopgeluiden. Moeilijk uit te maken wat het precies was, maar de aanwezige Duitse molenvrienden van de molen maalden er weinig om.

Binnen, een toch vrij gecompliceerd luiwerk. Een staak met inscriptie 1691. Het raderwerk voor een tweede steenkoppel was reeds aanwezig. Het steenkoppel ligt links achterin de molen, en zal worden aangedreven via een extra wiel achter het vangwiel, met een overbrenging via een tussenliggend wiel. Wanneer je de buiten de kast bekijkt, helt ze duidelijk over naar de kant van het extra steenkoppel.

Tijd om nog wat bij te praten met de molenaars en het nemen van de zoveelste groepsfoto vandaag. Een gastenboek hadden ze niet. We hoorden nog dat ze de molen een zestal keer per jaar in werking stellen. Een laatste foto van een granieten molensteen die ze voor de molen hebben liggen, naast een onbewerkte steen.

Diner in het hotel en pintje later.